Αρθρο γνωμης του συνεκδοτη των Φαινανσιαλ Ταιμς

ΙΣΩΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΘΑ ΕΙΧΑΝ ΔΙΚΑΙΟ ΝΑ "ΠΟΥΝ ΟΧΙ

Το ελληνικό κοινοβούλιο σήμερα προβλέπεται να αρχίσει την πιο σημαντική κοινοβουλευτική συζήτηση στην πρόσφατη ιστορία της χώρας. Εάν η πλειοψηφία εγκρίνει το συμφωνηθέν πακέτο λιτότητας σε μια ψηφοφορία που αρχιζει την Τρίτη, όλα είναι καλά. Για την ώρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα συνεχίσουν να παρέχουν πιστώσεις. Αν όχι, η Ελλάδα θα μπορούσε να χρεοκοπησει μέσα σε λίγες μέρες.
Πώς θα πρέπει να ψηφισουν οι Έλληνες Βουλευτές ;

Μέχρι την περασμένη εβδομάδα, θα είχα πει: θα πρεπει Ναι, σίγουρα. Η χώρα εχει ένα μεγάλο πρωτογενές έλλειμμα. Η λιτότητα που επιβάλλει η ΕΕ και το ΔΝΤ είναι ήπια σε σύγκριση με την αυστηρότητα που θα απαιτούνταν αν η χώρα επροκειτο να αποκοπεί από οποιαδήποτε πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης. Μια χαοτικη χρεοκοπια θα αποσταθεροποιούσε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα μπορούσε να αναγκάσει την Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ.
Ένα τέτοιο επιχείρημα είναι ευάλωτο σε σχετικά μικρές αλλαγές των περιστάσεων. Μια τέτοια αλλαγή πιθανως συνεβη την περασμένη εβδομάδα, όταν η ΕΕ και το ΔΝΤ επέβαλαν νέα αυστηρή δόση της λιτότητας. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την μείωση του αφορολόγητου ποσού, καθώς και την επιβολή φόρου, ύψους € 100 - € 300 για τους αυτοαπασχολούμενους. Η απόφαση προκάλεσε θυμωμένες διαμαρτυρίες στην Αθήνα. Την βλέπω ως μια πολιτική πρόκληση και μια πράξη οικονομικού βανδαλισμού. Θα μπορούσε να εκτροχιάσει την όλη διαδικασία επιλυσεως της κρίσεως.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα χρειάζεται μια μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή. Και, ναι, η ελληνική κυβέρνηση υπαναχώρησε λίγο απο το συμφωνημένο πρόγραμμα για να κερδίσει υποστήριξη για την ψηφοφορία εμπιστοσύνης της περασμένης εβδομάδας. Η νεα δοση αυστηρης λιτότητας επρόκειτο να διορθωσει αυτό το διάκενο. Αλλά θα ήταν λάθος να στερήσει κανεις από τους Ελληνες όλα τα μέσα των πολιτικών ελιγμών.
Πολιτικά, το νέο πρόγραμμα λιτότητας έχει ήδη αποδειχθει αντιπαραγωγικο. Ενισχύει τη θέση του Αντώνη Σαμαρά, του Έλληνα ηγέτη της αντιπολιτευσεως, ο οποίος αντιτίθεται. Ομοιδεατες κεντροδεξιοι ηγέτες της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα ειχαν ασκήσει πίεση επάνω του. Εκείνος αντιστάθηκε. Το επιχείρημά του είναι ότι η λιτότητα σκοτώνει την οικονομία και ότι η Ελλάδα χρειάζεται τώρα ένα δημιουργικο τράνταγμα, μια επανεκκινηση, για να επανελθει σε μια αναπτυξιακή πορεία.
Με αθελά της δινοντας ενίσχυση στην αποφασιστικοτητα του κ. Σαμαρά και στην υποστήριξη των οπαδων του, η ΕΕ καταστρέφει τις πιθανότητες της εθνικής ενότητας που τόσο απελπισμένα επιδιώκει. Αυτό είναι, σε τελική ανάλυση, ένα πρόγραμμα που θα διαρκεσει αρκετά χρόνια. Αν η σημερινή κυβέρνηση ήταν να πέσει, ο κ. Σαμαράς θα ειχε μια καλή ευκαιρία να κερδίσει. Είναι ήδη εμπρος στις δημοσκοπήσεις. Εάν εκλεγεί, θα ζητήσει από την ΕΕ να επαναδιαπραγματευθούν. Η ΕΕ και το ΔΝΤ θα μπορούσαν να αρνηθουν. Η όλη στρατηγική της ΕΕ θα μπορούσε να αποδιοργανωθει και αποσαθρωθει σε εκείνο το σημείο.
Το επιχείρημα του κ. Σαμαρά κατά της λιτότητας είναι δύσκολο να αντικρούσει κανεις για καθαρως οικονομικούς λόγους. Η λιτότητα ήταν σαφώς απαραίτητο μετρο κατά την έναρξη του προγράμματος, αλλά αυτή είναι η στιγμη για να μετατοπισθεί η έμφαση προς την ανάπτυξη, την οποία η Ελλάδα χρειάζεται κάτω από οποιοδήποτε σενάριο - χρεοκοπια ή μη χρεοκοπια, την έξοδο απο την ευρωζωνη ή όχι. Η ΕΕ εσπαταλησε εβδομάδες για την ανόητη συζήτηση περι της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, αντί να εστιάζει στα θέματα που πραγματικά έχουν σημασία.
Το πρόβλημα είναι ότι η όλη διαδικασία παραμένει ευαίσθητη στις απότομες εναλλαγές της διαθεσεως του εκλογικου σωματος στις πιστώτριες χώρες.
Η πρώτη προτεραιότητα των πολιτικων της Γερμανιας, Ολλανδιας και της Φινλανδίας ήταν να μειώσει το κόστος του προγράμματος όσο το δυνατόν περισσότερο. Εφθασαν στο σημείο να προκρινουν να διαθέσουν τα αβέβαια ελληνικα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις ως αναπόσπαστο μέρος του επόμενου πακέτου χρηματοδότησης, παρά για τη μείωση του χρέους. Σύμφωνα με την υπο διαπραγματευση συμφωνια, καθε τυχόν ανεπαρκεια των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις θα ανοίξει ως εκ τούτου ένα κενό χρηματοδότησης. Οι πιστώτριες χώρες θα ήταν τότε σχεδόν σίγουρο οτι θα ζητήσουν από την Ελλάδα να γεφυρώσει το χάσμα με ακόμη περισσότερη λιτότητα. Μια τέτοια στρατηγική είναι οικονομικά απερίσκεπτη και πολιτικά ανεύθυνη.
Δεν υπάρχει αμφιβολία οτι, οι Έλληνες γίνονται εξαιρετικα εχθρικοι και επιφυλακτικοί απεναντι στην ακραία λιτότητα. Θα την αποδεχθουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα μονον, εάν υπάρχει εύλογη προσδοκια ευτυχους αποληξεως. Οι οικονομικοι αξιωματούχοι της ΕΕ, και τα πολιτικά αφεντικά τους, ειναι άνευ αμφιβολίας ιδεολογοι της θεωριας της προσφοράς, νεοφιλελευθεροι. Εκαναν μεγαλο σφαλμα κρισεως κατα την αξιολογηση του πρωτου πακετου του ελληνικού προγράμματος λιτότητας, οσον αφορα στην ανάπτυξη. Επαναλαμβανουν το ιδιο μεγα σφαλμα τωρα , στο δευτερο πακετο. Θα εκτελεσουν το εσφαλμενο βημα και πάλι. Και αυτό θα οδηγησει τους Έλληνες σε ερείπια στο φινάλε.
Ο συνδυασμός ενος ημιθανους προγράμματος οικονομικής στήριξης και του συνοδευοντος δογματισμου είναι λόγοι για τους οποίους ακόμη και οι απολύτως ορθολογικα σκεπτομενοι εκ των Ελληνων Βουλευτων θα μπορούσαν να καταλήξουν σε ψήφο Όχι αύριο. Το πρόγραμμα, ως έχει, είναι πολιτικά, οικονομικά και ηθικά δύσκολο να δικαιολογηθεί. Ο μόνος λόγος για να ψηφίσουν Ναι θα ήταν να καθυστερήσει η χρεοκοπια μέχρι το Ελληνικό Δημόσιο να φθασει να επιτυγχάνει πρωτογενές ισοζύγιο, το οποίο δεν θα συμβεί πριν από το 2012. Η στρατηγική της ΕΕ περιορίζει τις επιλογές των Ελλήνων, στο να χρεοκοπησουν είτε τον επόμενο μήνα, είτε το επόμενο έτος.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει μικρή πλειοψηφία και ασκεί μεγάλη πίεση στους βουλευτές της να ψηφίσουν υπέρ του προγράμματος. Η κυβέρνηση μπορεί να επικρατήσει ακόμη. Αν το κάνει, αυτό θα είναι λόγω του εκβιασμου και της χειραγωγησης περισσότερο από την δύναμη του επιχειρήματος, το οποίο δεν είναι πλέον ξεκάθαρο.
Οι Έλληνες Βουλευτές θα πρέπει να ζητησουν απο τις δύο πλευρές περισσότερες διευκρινίσεις. Το πρόβλημα με τη θέση του κ. Σαμαρά είναι ότι, εαν πρέπει να ψηφίσει κατά της λιτότητας, θα προκαλούσε μεγαλύτερη λιτότητα στο πολύ κοντινό μέλλον. Ο κ. Σαμαράς πρέπει να εξηγήσει πώς η Ελλάδα μπορεί να χρηματοδοτηθει μόνη της, όταν δεν υπάρχει εξωτερική χρηματοδότηση διαθέσιμη. Ποια είναι η στρατηγική του; Και το στρατόπεδο Ναι πρέπει να εξηγήσει γιατί η λιτότητα μπορεί να λειτουργήσει πλέον τωρα, όταν απέτυχε στο παρελθόν.
Οι Έλληνες βουλευτές αντιμετωπίζουν τώρα την επιλογή μεταξύ ενος ψευδους και μιας καταστροφής. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό που διακυβεύεται, η ΕΕ και το ΔΝΤ δεν θα έπρεπε ποτέ να ειχαν φέρει την Ελλάδα σε αυτήν την δεινη θέση.

Βόλφγκανγκ Μύνχαου

TO ΓΑΛΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΤΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΞΙΚΟ CDO (ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΕΝΥΠΟΘΗΚΟ ΧΡΕΩΣΤΙΚΟ ΟΜΟΛΟΓΟ)

Ήταν πάντα σαφές ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα κατέληγαν τελικώς σε μια προσπαθεια ενος συνθετου δομημενου προϊόντος για την επίλυση της κρίσεως. Αν θέλετε να μεταβιβασετε την ευθυνη των αποφασεων στον επομενο, αν θέλετε να συσκοτίσετε γεγονότα και να παρακάμψετε τους κανόνες, τότε μια παραλλαγή ενος CDO φαίνεται να ειναι η τέλεια επιλογή. Αναρωτιέμαι γιατι εχρειασθησαν τόσον καιρό. Ακολουθει η καλλίτερη προσπάθειά μου να το εξηγησω με λόγια: αν έχετε στην κατοχή σας ένα ελληνικό ομόλογο που λήγει τον Ιούνιο του 2014, θα κρατήσετε 30% της εξαγοράς του σε μετρητά, και το 70% της τιμης εξαγορας θα επανεπενδυσετε σε νεους τιτλους 30ετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Η Ελλαδα θα πρέπει να καταβάλει ένα ετήσιο κουπόνι, ή επιτόκιο, της τάξεως του 5,5%-8%. Το ακριβές ποσοστό θα εξαρτηθεί από τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της χωρας. Μεγαλυτερος ρυθμος αναπτυξεως θα εξυπακουεται υψηλοτερο επιτοκιο. Από τα χρήματα που θα λαβει, η Ελλάδα θα δανεισει το 30% σε ένα ειδικο κεφαλαιο SPV (=όχημα ειδικού σκοπού), ένα άλλο πολύ γνωστό εφεύρημα από την κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικων δανείων υψηλου κινδυνου (subprime) του 2007-2008. Το SPV θα επενδύσει τα αντλουμενα κεφαλαια σε τιτλους ΑΑΑ ομολόγων Δημοσίου ή οργανισμού (της Γερμανιας π.χ.), και εκδιδει ομόλογο 30 ετών μηδενικού τοκομεριδίου. Ο σκοπός αυτού του στρατηγηματος είναι να εγγυηθεί το κεφαλαιο των 30ετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που μόλις αγοράσατε.
Με αυτο το κατασκεύασμα, το μεγεθος των πιθανων απωλειών σας είναι περιορισμένο. Αναλόγως με το πώς κάποιες από τις παραμέτρους αυτής της συμφωνίας εξελίσσονται, θα εγγραψετε πιθανώς μια μικρή απώλεια, σε σχέση με την ονομαστική αξία του χαρτοφυλακίου σας. Αν είσθε τυχερός, ειναι δυνατον να σημειώσετε κερδος. Το πιθανότερο ειναι να μην είσθε τυχερός. Αλλά εσείς θα είσθε οπωσδήποτε σε καλλίτερη θέση, από ό, τι αν είχατε πωλήσει σήμερα τα ομόλογά σας, ή αν η Ελλάδα επρόκειτο να χρεοκοπήσει. Πιο σημαντικό, οι λογιστικοί κανόνες θα σας επιτρέψουν να προσποιηθείτε ότι δεν έχετε καταγράψει οποιεσδήποτε απώλειες. Αν αυτό συνέβαινε σε κάθε άλλο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, θα σας ωδηγουσαν στην φυλακή, αν είχατε αποδεχθεί, πόσω μάλλον εαν είχατε κανει ο ίδιος μια τέτοια απρεπή, άσεμνη προταση. Αυτή η δομή δεν είναι ακόμα τόσο περίπλοκη, όπως σε μερικά από τα πλεον περίτεχνα CDOs, που ανέκυψαν κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Εάν εγκύψετε για κάποιο χρόνο, θα μπορέσετε να διαπιστώσετε σχετικά γρήγορα ότι αυτή η σύνθετη δομή δεν είναι καθόλου μια συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην κριση χρεους. Μάλλον πρόκειται για μια διάσωση του ιδιωτικού τομέα καθεαυτού.
Επίσης, είναι αναπόφευκτο ότι η Ελλάδα θα αδυνατεί την πληρωμή του τοκομεριδίου σε κάποιο σημείο. Το επιτόκιο θα είναι 8%, υπο ευνοικους όρους αναπτύξεως, και 5,5% υπο δυσμενείς. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Ελλάδα δεν θα μπορεί να καταβάλει ένα τόσο υψηλό επίπεδο τοκομεριδίων. Όπως επεσήμανε ο Jeffrey Sachs την περασμένη εβδομάδα στην εφημερίδα Financial Times, αν πραγματικά ήθελε κανεις να επιτύχει βιωσιμότητα του ελληνικου χρέους, θα έπρεπε να μειώσει το επιτόκιο σε περίπου 3%. Αυτό είναι που πληρώνει η Γερμανία για 10ετή ομόλογα. Και ακόμα και τότε θα έπρεπε να παραταθεί η διάρκεια των ομολόγων αυτών επίσης. Τίποτε απο τα δυο δεν προσφέρεται στο γαλλικο σχεδιο. Αυτο που μονον υπαρχει, είναι αυτό το βρώμικο, μικρό, απατηλό τέχνασμα που περιγραψαμε. Η πολυπλοκότητα του σχήματος οφείλεται στην ανάγκη να πεισθούν οι εταιρίες αξιολογήσεως, ωστε να μην προσαρτήσουν μία από τις βαθμίδες χρεοκοπιας στα ελληνικά ομόλογα.
Το σχεδιο αναταξεως του χρεους δεν αντιπροσωπεύει, από οικονομικής απόψεως, τίποτε αλλο παρα μονον τιτλους δομημενων ενυποθήκων χρεωστικων ομολόγων. Οι κατοχοί των θα απολαμβανουν προτεραιοτητα εξαγορας εναντι ολων των αλλων κατοχων ομολογων. Οι εταιριες αξιολογήσεως θα έπρεπε κανονικά να μην διστάσουν να επισυνάψουν, κατοπιν αυτου, μια βαθμολογηση χρεοκοπιας στο ελληνικο δημόσιο χρέος. Έτσι, η λύση που επενόησαν είναι να δημιουργηθεί μια πολύπλοκη δομή, ωστε να ισχυρίζονται ότι, τεχνικά, δεν είναι CDΟ, αλλά κάτι αλλο που δεν επιδεχεται ορισμό. Ακριβώς ο λογος, για τον οποιο οι Έλληνες θα ήθελαν να αποδεχθούν μια τέτοια καταστροφική γι'αυτους συμφωνία, δεν είναι σαφής σε εμένα. Έκαναν ο,τι ανεμένετο την περασμένη εβδομάδα, όταν υπερεψήφιζαν το πρόγραμμα λιτότητας και τον νομο εφαρμογής του. Η αποδοχή των όρων αυτού του σχεδιου συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα ποτέ δεν ήταν μέρος της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Θα μπορούσαν, επομένως, απλώς να το απορρίψουν, και να ρίξουν την μπάλα πίσω στους μονίμως αντιδικούντες και αντιπαρατιθεμενους υπουργούς Οικονομικών της Ευρώπης. Αμφιβάλλω ότι θα το κάνουν. Φαίνεται οτι φοβούνται τις συνέπειες μιας άμεσης χρεοκοπιας. Παρ 'όλα αυτά, μολις αποκαλυφθει η απατηλη φύση αυτου του κατασκευάσματος, θα ανέμενα ότι η πολιτική της διεξόδου από την κρίση στην Ελλάδα θα εγίνετο ακόμα πιο δύσκολη, και επιρρεπής σε ατυχήματα. Τι συνέβη με την Γερμανία; Έχοντας κάνει τόση φασαρία για την ανάγκη συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, η Γερμανία κατάφερε μόνον να εξασφαλίσει την συμμετοχη ενος αξιοθρηνητου μεγεθους κεφαλαιων € 2 δισ. (Σ.Μετ. 3,2 δισεκ.) από τον ιδιωτικο της τομεα μη κρατικών τραπεζών. Οι γαλλικές τράπεζες έχουν περισσότερα βραχυπροθεσμα ελληνικα χρεόγραφα από τους Γερμανούς ομολόγους τους, και, συνεπώς, έχουν κάνει μια αντίστοιχα μεγαλύτερη δέσμευση. Λαμβάνοντας υπ'όψη την υψηλης ευθυνολογιας ρητορική από το Βερολίνο για το θέμα της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, θα μπορούσατε να εκπλαγείτε, αν ακούσετε ότι αυτή η μικροσκοπική, συμμαζεμένη, φιλοτραπεζικη συμφωνία θα εξασφαλισει ως εκ θαύματος ένα Ναι στην ψηφοφορία στην Ομοσπονδιακή Γερμανικη Βουλή. Η ταχύτητα με την οποία η γερμανική κυβέρνηση μεταβαλλει τις εκαστοτε αμετακινητες και αναπόδραστες θέσεις της κόβει την ανάσα.
Έχουμε μάθει από την οικονομική κρίση οτι, κανείς δεν πρέπει να δώσει υπερβολική εμπιστοσύνη σε χρηματοοικονομικα οχήματα με τριγραμματα ακρωνύμια. Αλλά ακριβως αυτό είναι που κάνουμε, υιοθετωντας αυτό το ευρωπαϊκό ισοδύναμο ενός βραδυφλεγους ενυποθηκου υψηλου κινδυνου CDO.
Δεν προκειται μόνον οτι μεταθετουμε το μπαλακι των ευθυνων στον επομενο. Αυτό το μπαλακι ειναι γεματο εκρηκτικά.

Βόλφγκανγκ Μύνχαου

ΜΗΝ ΕΠΙΚΡΙΝΕΤΕ ΤΗΝ MOODY'S ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΑΙΔΑΛΩΔΗ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Μπορείτε να μετρήσετε πάντα την θερμοκρασία της κρίσεως της ευρωζώνης, παρατηρώντας το παιχνίδι του καταλογισμού ευθυνών. Την περασμένη εβδομάδα, η κακοφωνία των Ευρω-διαφωνιών υπεχώρησε προσωρινώς, όταν ο καθένας που έχει καποια σημασία κατηγόρησε τους οργανισμούς αξιολογήσεως για συμμετοχή σε μια αντι-ευρωπαϊκή συνωμοσία. Αυτή ήταν η επομένη ημέρα εκείνης κατα την οποιαν η Moody's υπεβάθμισε την Πορτογαλία στα σκουπίδια. Η μανία της αντιδράσεως μου λέει ότι η διαδικασία της λήψεως αποφάσεων είναι το πραγματικό πρόβλημα, για άλλη μια φορά. Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή της αξιολογήσεως της Moody's δεν ήταν η υποβάθμιση αυτή καθεαυτήν, αλλά η αιτιολογία. Η Moody's αναμένει ότι η Πορτογαλία, όπως η Ελλάδα, θα χρειασθεί ένα ακόμη δάνειο. Η Moody's αναμένει επίσης ότι, η πολιτική αναστάτωση που θα επιφέρει θα είναι εξίσου σημαντική. Δεν είναι πιθανόν οτι, οι Γερμανοί θα επιζητούν και πάλιν συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα ως προϋπόθεση; Φυσικά θα το κάνουν. Η Moody's κατέληξε στο συμπέρασμα, ορθώς κατά την γνώμη μου, ότι η δαιδαλώδης πολιτική λήψεως αποφασεων της Ευρωπαϊκής Ένώσεως αποτελεί λόγο ανησυχίας. Έχοντας παρακολουθήσει αυτήν την κρίση από την αρχή, συμφωνώ. Αυτή είναι μια κρίση συντονισμού των πολιτικών αλλο τοσον, όσον είναι και μια κρίση χρέους. Λίγο πριν από την υποβάθμιση της Moody's, η Standard & Poor's ειχε αποφανθεί ότι, η γαλλική πρόταση για ανάταξη του χρέους, εάν εφαρμοσθεί, θα αποτελέσει μια επιλεκτική χρεοκοπία. Αν προσθέσετε μαζί τα σχόλια των S & P και Moody's, μπορείτε να πάρετε μια αίσθηση της ανησυχητικής δυναμικής που ευρίσκεται εμπρός μας. Ας υποθέσουμε οτι, στην ευρωζώνη οι κυβερνήσεις απεφάσιζαν να αναγκάσουν την Ελλάδα να δηλώσει χρεοστασιο μερους του χρέους της, και συνεπακολούθως οι εταιρίες αξιολογήσεως επεσύναπταν την βαθμίδα της επιλεκτικης χρεοκοπιας στα ελληνικά κρατικά ομόλογα. Αν ανεμέναμε, όπως η Moody's, ότι η Πορτογαλία θα καταλήξει στην ίδια θέση όπως η Ελλάδα - να χρειάζεται να ζητήσει και επακόλουθο δάνειο - τότε οι ίδιοι κανόνες συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα θα ισχύσουν και για την Πορτογαλία. Η Πορτογαλία θα λάβει επίσης μια βαθμολόγηση επιλεκτικής χρεοκοπιας σε κάποιο σημείο. Η Ιρλανδία πιθανότατα θα χρειασθεί επίσης ένα δεύτερο δανειακό πρόγραμμα. Δεν με εκπλήσσει καθόλου ότι, οι αγορές ομολόγων έχουν επιδοθει σε αναπροσαρμογή της αξίας των ισπανικών και ιταλικών ομολόγων. Καμμια απο τις δυο χώρες κινδυνεύει να χρεοκοπήσει σήμερα, αλλά οι αξιολογήσεις τους θα εσύροντο κάτω, στο επίπεδο σκουπιδιων, αν τα κρατη της περιφέρειας εχρεοκοπούσαν. Ο καθένας μισεί τους οργανισμούς αξιολογήσεως, και κανείς δεν τους μισεί περισσότερο από ό,τι οι Ευρωπαίοι. Οι οργανισμοί αξιολογήσεως ήταν, χωρίς αμφιβολία, ένας σημαντικός παράγων που συνέβαλε στην φούσκα χρεους. Αλλά την περασμένη εβδομάδα, μας έκαναν μια χάρη. Έδειξαν ότι ο λαϊκισμός δεν θα λειτουργήσει. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει απόλυτο δίκαιο σε αυτό. Μια ελληνική σταση πληρωμων θα εξαπολύσει μια δυναμική ανέλιξη που θα απειλήσει την χρηματοοικονομική σταθερότητα της ευρωζώνης, ακόμα και την επιβίωσή της. Το αδιέξοδο μας αφήνει με μία μόνο λύση βραχυπροθέσμως - και μια μονη λύση μακροπροθέσμως. Οι δύο είναι, στην πραγματικότητα, η ίδια. Βραχυπροθέσμως, ο μόνος τρόπος να φέρει κανείς τον ιδιωτικό τομέα σε ένα εθελοντικό σχήμα είναι μια συμφωνία ανταλλαγής χρέους, που θα διοργανωθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Αυτό επί του παρόντος δεν είναι δυνατόν, λόγω του οτι ο ευρωπαϊκός μηχανισμός EFSF δεν επιτρέπεται να αγοράσει ομόλογα στην δευτερογενή αγορά. Η Γερμανία, ειδικότερα, θα πρέπει να αλλάξει την θέση της στο θέμα αυτό. Αλλά οι Γερμανοί είναι μεταξύ εκείνων που πιέζουν περισσότερο για συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Δεν θα με εξέπληττε αν άλλαζαν γνώμη και πάλι - όπως έχουν κάνει ξανά και ξανά τους τελευταίους 18 μήνες. Αν οι κανόνες του EFSF χαλαρωθούν, θα μπορούσε να αγοράσει το ελληνικό χρέος με μια έκπτωση, π.χ. 20%, σε αντάλλαγμα για τα δικά του ΑΑΑ ομόλογα. Οι πωλητές θα έπρεπε να εγγραψουν μια απώλεια, αλλά τουλάχιστον θα καταλήξουν σε κατοχή αξιόχρεων ομολόγων. Δεν θα υπήρχε λόγος για τους οργανισμούς αξιολογήσεως να ενεργήσουν. Σε μακροπρόθεσμη βάση, η μόνη λύση θα είναι ένα ομόλογο της ευρωζώνης, το οποίο μπορείτε να σκεφθείτε ως ενα εκτεταμένο πρόγραμμα αγοράς από το EFSF στην δευτερογενή αγορά. Αυτος ειναι ο λόγος, για τον οποιο οι βραχυπρόθεσμες και οι μακροπρόθεσμες λύσεις είναι πανομοιότυπες. Φυσικά, δεν θα ονομασθεί Ευρωομόλογο. Οι Γερμανοί είχαν εφεύρει ενα θαυμάσιο ευφημισμό για να περιγράψουν το χρέος που συνήψαν για να πληρώσουν για την ενοποίηση των δυο Γερμανιων: Sondervermögen, ή «ιδιαίτερο πλούτο". Η ΕΕ θα καταλήξει σε μια εξίσου παραπλανητική ονομασία. Ας μην κοροϊδευόμαστε όμως: θα είναι ένα Ευρωομολογο. Την περασμένη εβδομάδα, μια ομάδα πρώην πρωθυπουργων ευρωπαϊκών χωρων επρότεινε στους Financial Times την δραστηριοποιηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ωστε να εκδώσει ομόλογα της ευρωζώνης. Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα. Θα έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι δεν θα απαιτήσει αλλαγές στις ευρωπαϊκές Συμβασεις, τουλάχιστον όχι τώρα. Το πιο σημαντικό τεχνικό σημείο είναι ότι το ομόλογο της ευρωζώνης, ή ό,τι ονομασθεί, θα εκδίδεται σε «αλληλέγγυα και εις ολόκληρον» βάση. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας θα είναι υπεύθυνος για ολόκληρο το ποσό - παρομοίως με υπερανάληψη σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό. Μην το σκεφθείτε σαν κάτι ουτοπικό, σαν κάτι που εκλογικα σώματα πρέπει να εγκρίνουν με δημοψήφισμα. Το αντίθετο. Τα ομολογα της ευρωζώνης θα είναι - κυριολεκτικά - η προεπιλογή σε αυτή την κρίση. Είναι αυτό που θα συμβεί όταν δεν συμβαίνει τίποτα αλλο. Εάν οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την επιλογή μεταξύ των ομολόγων της ευρωζώνης ή διακρατικής μεταφοράς οικονομικών πορων, τοτε θα επιλέξουν την πρώτη επιλογη. Η Γερμανία δεν θα την δεχθεί μόνο. Η Γερμανία θα την προτείνει.
Πρέπει ολοι να ευχαριστήσουμε τους οργανισμούς αξιολογήσεως για την παροχή στους πολιτικούς της ευρωζώνης μιας σαφέστερης εικόνας των στρατηγικών που είναι εφικτές, και εκείνων οι οποίες δεν είναι. Είναι πλέον καιρός να σοβαρευθούμε.

Βόλφγκανγκ Μύνχαου

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ "D" ΣHMAΤΟΔΟΤΕΙ ΧΡΕΩΣΤΑΣΙΟ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩ

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην κρίση της Ευρωζώνης είναι τώρα ότι τα γεγονότα κινούνται πάρα πολύ γρήγορα για την εφησυχάζουσα πολιτική ηγεσία της Ευρώπης. Την περασμένη εβδομάδα, η κρίση έφθασε στην Ιταλία. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση εκοίταζε σε αλλη κατευθυνση.
Ήταν ένα τεράστιο λάθος η αναβολή της εκτακτης συνοδου κορυφής της ΕΕ μέχρι την Πέμπτη αυτής της εβδομάδας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα έπρεπε μεχρι τώρα να έχει διπλασιασει ή τριπλασιασει το μέγεθος του EFSF, του Ταμειου Ευρωπαϊκής Οικονομικής Σταθερότητας, της ομπρέλας διασώσεως. Θα έπρεπε να έχει γίνει το Ταμειο πιο ευέλικτο, να του εχει επιτραπει να αγοράζει ομόλογα στην δευτερογενή αγορά. Το Συμβούλιο θα έπρεπε να έχει επιτυχει τον τερματισμο της συζητήσεως, σχετικά με το πώς να χειρισθούν τους ιδιώτες επενδυτές, που αγόρασαν ελληνικά κρατικά ομόλογα. Αντ 'αυτού, το Συμβούλιο επέτρεψε στους υπουργούς οικονομικών του να κολλήσουν σε κουραστικες τεχνικές λεπτομέρειες, ανικανοι να λάβουν μια απόφαση. Η Άνγκελα Μέρκελ είπε ότι δεν υπήρχε ανάγκη για μια σύνοδο κορυφής αυτήν την στιγμή. Η Γερμανίδα καγκελλάριος έκανε ό,τι έχει κάνει σε όλη την κρίση: να κρύβεται πίσω από την τυπικη διαδικασία. Και επειδή τα τεστ αντοχής της περασμένης Παρασκευής για τις τράπεζες ήταν άλλη μια κυνική άσκηση στην συσκότιση, το Συμβούλιο θα έπρεπε να επιχειρησει τα πρώτα βήματα για να λύσει το τραπεζικό χάος σε επίπεδο ευρωζώνης. Δεν θα το επιχειρησει ομως. Η κρίση κινείται πάρα πολύ γρήγορα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η αναγκαιότητα μετεκινηθη από εκτελεση του σχεδιου Α, σε σχέδιο Β, σε εκτελεση σχεδίου Γ. Το σχέδιο Α ήταν λιτότητα. Το σχέδιο Β αναγνωρίζει την ανάγκη για ελάφρυνση του χρέους, μεσω συνδυασμου μιας μεταφοράς πορων και μιας συνεισφοράς των ομολογιούχων του ιδιωτικου τομεα. Το σχέδιο Γ θα διευρύνει την ομπρέλα EFSF, ώστε να είναι αρκετά μεγάλη για να συστεγάσει την Ισπανία και την Ιταλία.
Η ΕΕ εξακολουθεί να αντιδικει γυρω απο το σχέδιο Β, ενω η Γερμανία αποκλείει το σχέδιο Γ. Η ελπίδα μεταξύ των επισημων είναι ότι το σχέδιο Β θα καταστήσει περιττή την ανάγκη για ένα σχέδιο Γ. Αυτό θα μπορούσε να ηταν σωστο πριν από τέσσερεις εβδομάδες. Αλλά γιατί θα πρέπει η απόφαση να ζημιωθουν οι ιδιωτικες τράπεζες να βοηθήσει την ψυχολογία της αγοράς στην Ιταλία σήμερα; Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε, γιατί οι αγορές απεφάσισαν να πανικοβληθούν από τα τεκταινόμενα στην Ιταλία αυτήν την συγκεκριμένη στιγμή. Υπήρχε ένα έναυσμα, στα σίγουρα, αλλά τα προβλήματα της Ιταλίας δεν είναι νεα. Η χώρα, για να είναι σε θέση να παραμείνει στην ευρωζώνη, θα πρέπει να σημειωνει αναπτυξη 2-3 % ετησιως σε μακροπρόθεσμη βάση. Ή θα πρέπει να της δοθουν χαμηλότερα επιτόκια. Οι αγορές κατανοούν ότι η ιταλική πολιτική κάνει την πρώτη περιπτωση δύσκολη, και η γερμανική πολιτική κάνει την δεύτερη δύσκολη. Εάν αποδεχθείτε τους περιορισμούς της ιδιότητας του μέλους της ευρωζώνης, της χαμηλής αυξήσεως της παραγωγικότητας, και των υψηλων επιτοκιων ως δεδομενα, η Ιταλία είναι αφερέγγυος. Ένας από αυτους τους περιορισμους θα πρέπει να εξαλειφθει. Πριν από πέντε χρόνια, ήμουν μεταξύ εκείνων που υποστήριξαν ότι η πιθανότητα κατάρρευσης της ευρωζώνης ήταν κοντά στο μηδέν. Πέρυσι, είχα γράψει οτι δεν ήταν πλέον αμελητεα, αλλά μικρή. Οι πιθανοτητες καταρρευσης έχουν αυξηθεί σταθερά από τοτε, όχι λόγω της κρίσης καθεαυτην, αλλά λογω της αποκρισης των πολιτικων. Τώρα θα θέσω τις πιθανότητες μιας διάλυσης της ευρωζώνης στο 50:50. Αυτό δεν συμβαινει επειδή έχω αμφιβολία για την δεσμευση του Ευρωπαϊκου Συμβουλιου να κάνει ό,τι χρειάζεται για να σώσει το ευρώ, αλλά επειδή φοβάμαι πως έχει αφήσει τα πράγματα πάρα πολύ αργά. Το Συμβούλιο μπορεί να είναι πρόθυμο, αλλά δεν θα είναι σε θέση να επιτυχει. Όπως υπεστήριξα την περασμένη εβδομάδα, ένα Ευρω-ομόλογο είναι η μόνη λύση στην κρίση. Αλλά αυτή γίνεται σταδιακά πιο ακριβή, και πολιτικά λιγότερο ρεαλιστική, από την στιγμή που τα επιτοκια δανεισμου ομολόγων των μεγάλων χωρών αυξανονται. Η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης διεπραττε, και εξακολουθεί να διαπράττει, ένα κεφαλαιωδες σφάλμα στην προσέγγισή της. Αυτή δεν είναι μια κρίση μιας μικρής χώρας στην άκρη της ευρωζώνης. Ούτε είναι αυτή μια κρίση που προήλθε από τους οργανισμούς αξιολόγησης ή τους κερδοσκόπους. Αυτή είναι μια συστημική κρίση μιας νομισματικής ένωσης που αρνείται να είναι μια δημοσιονομική ένωση. Συχνά ακούω ότι η κ. Μέρκελ, ειδικότερα, έχει μετακινηθεί σε μεγάλο βαθμό από την αρχική θέση της πριν από 18 μήνες, όταν απέκλεισε οποιαδήποτε χρήματα για την Ελλάδα. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά η κρίση κινείται πλέον με ρυθμό που υπερβαίνει το πολιτικο όριο ταχύτητας της κ. Μερκελ. Ο Giulio Tremonti, Ιταλός υπουργος οικονομικών, την περασμένη εβδομάδα τήν συνέκρινε με ένα επιβάτη του Τιτανικού, πρώτης θέσεως. Ο θυμός του είναι κατανοητός. Η φλεγματική της απόκριση η ίδια είναι τώρα ένας κινητηριος μοχλός σε αυτήν την οικονομική κρίση, και οι άνθρωποι θα την κατηγορήσουν δικαιως για κάθε σοβαρό ατύχημα. Η συμβουλή μου προς τον κ. Tremonti ειναι να αντικρουσει κατα μετωπον την κ. Μέρκελ. Η κυβέρνησή του θα πρέπει να υιοθετήσει τώρα μια διττή στρατηγική. Το πρώτο μέρος είναι αυτό που θα ωνόμαζα «Σχέδιο D». Αυτό θα είναι ένα σχέδιο εκτάκτου ανάγκης, που θα πρεπει να κληθει σε δραση από το συρτάρι, εάν η κ. Μέρκελ, όπως ο Μάρτιν Λούθερ, συνεχίζει να λεγει ότι " δεν μπορεί να κάνει τιποτε άλλο". "D" συμβολίζει την υποτίμηση ή το χρεωστασιο. Για να είμαι σαφής, δεν λέγω ότι η Ιταλία θα πρέπει να εξελθει από την ευρωζώνη. Λέγω ότι η Ιταλία θα πρέπει να προετοιμασθει για το ενδεχόμενο αυτό. Ειδικότερα, η Ιταλία θα πρέπει να υποδείξει στην κ. Μέρκελ ότι, μπορεί να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης μόνον εάν μειωθούν τα επιτόκια της. Και εγώ δυσκολευομαι να 'δω ο,τιδήποτε άλλο, εκτός από ένα ομόλογο της ευρωζώνης, που μπορεί να κατορθωσει να επιτευχθεί αυτο. Ο,τιδηποτε και αν συμβεί, η Ιταλία θα χρειασθεί επίσης ένα αξιόπιστο πρόγραμμα για την αύξηση της παραγωγικότητας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Το σχέδιο D θα σηματοδοτήσει πιθανότατα το τέλος της ΕΕ, όπως σημερα την γνωριζουμε. Υποψιάζομαι ότι ακόμη και η κ. Μέρκελ δεν θα θελήσει να φθασουν τα πραγματα τόσο μακριά. Η αναβλητικότητα σημαίνει κατάρρευση.
Η ΕΕ έχει σημαντικές επιλογές στην φαρετρα της στις επόμενες ημέρες.

Βολφγκανγκ Μύνχαου

H ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΝΕΙ ΜΙΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΠΑΥΣΗ, ΔΕΝ ΕΛΥΘΗ.

Θα πρέπει να του το αναγνωρισουμε, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Είναι πολύ καλό στην συρραφή συμφωνιων που, επιφανειακώς, φαινονται πολυ εντυπωσιακες, αφου απομειώνει τις προσδοκιες στο απολύτως ελάχιστο εκ των προτέρων. H αποτελεσματικότητα όμως μιας συμφωνίας δεν θα πρέπει να κριθεί από την άμεση αντίδραση της αγοράς, πόσω μάλλον με το πώς η συμφωνία συγκρινεται με τις προσδοκίες. Για να είναι μια συμφωνια θετική συμβολή στην κρίση του χρέους της ευρωζώνης, θα πρέπει να πληρούνται τρια κριτηρια.
Θα φέρει την Ελλάδα σε μια πορεία προς μια βιώσιμη μείωση του χρέους; Θα κάνουν οι νέοι κανόνες για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) λιγότερο πιθανή την μετάδοση της κρισεως ; Και είναι η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών ρεαλιστική και δίκαιη; Η απάντησή μου σε αυτά τα τρία καυτα ερωτήματα θα είναι, αντίστοιχα: όχι, όχι, και ναι.
Όσον αφορά στο πρώτο ερώτημα, το IIF, το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών στην Ρωμη, εκτιμά ότι η συνολική μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του ελληνικού χρέους θα είναι 21%. Ο Νικολά Σαρκοζί, ο Γάλλος πρόεδρος, εμίλησε για μείωση 24 ποσοστιαίων μοναδων της αναλογίας του χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, μια πιο συντηρητική εκτίμηση. Με άλλα λόγια, το ποσοστο του ελληνικου χρέους προς το ΑΕΠ δεν θα κορυφωθει στο 172%, οπως ειχε προβλεφθει, αλλά μονον στο 148%. Κανείς εκ των δυο αριθμων πλησιαζει κάν σε ένα βιώσιμο και διαχειρισιμο επίπεδο χρέους. Συμφώνως προς τους υπολογισμούς μου, η Ελλάδα απαιτεί μια μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του χρέους της κατά 50% περίπου. Η Συμφωνία που επετεύχθει στις Βρυξελλες την Πεμπτη, 21η Ιουλιου, ουτε κατα διανοιαν δεν το επιτυγχανει. Με την συμμετοχη του ιδιωτικού τομέα καθωρισμενη, οποιαδήποτε μελλοντική μείωση της αξίας του ελληνικού χρέους θα πρέπει να προέλθει από την αύξηση της διάρκειας ωριμάνσεως των επίσημων ελληνικων δανείων. Δεν έχω καμμία αμφιβολία ότι ένα μέρος του χρέους θα χρειασθει τελικώς να αναληφθει απο ενα Ευρωομολογο. Επισήμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει ακόμα την υλοποιηση μιας παραλλαγής του σχεδίου Α - ότι η Ελλάδα θα είναι σε θέση να εξοφλήσει τα χρέη της στο ακέραιο. Το σχεδιο προσαρμογής της Συμφωνιας των Βρυξελλων για την Ελλάδα παραμένει γεμάτο αχαλίνωτη αισιοδοξία. Αναπόσπαστο τμημα της δέσμης μέτρων της Συμφωνιας είναι η πρόβλεψη εσόδων € 30 δισ. από τις ιδιωτικοποιήσεις μέχρι το 2014, η οποία είναι απλώς γελοία. Αυτό και άλλα κενά θα πρέπει να θεραπευθουν. Αυτό σημαίνει ότι η ανάγκη αναχρηματοδοτήσεως θα είναι υψηλότερη, και η απομείωση της καθαρής παρούσης αξίας μικροτερη. Διερωτώμαι, ως εκ τούτου, άξιζε τον κόπο να διακινδυνεύσει κανείς μια επιλεκτική χρεοκοπια για μια τέτοια πενιχρή προσπάθεια μείωσης του χρέους ; Οι διαπραγματευτές της ΕΕ έπεισαν εαυτους ότι ήταν σε θέση να ελέγξουν την ραδιενεργό διασπορα μιας χρεοκοπιας. Αλλά αυτό προυπέθετε οτι το χρεωστασιο θα έπρεπε να είναι επιλεκτικο. Την ίδια στιγμή, το μέγεθος της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα απαιτείται να είναι αρκετά μεγάλο, ωστε να ικανοποιήσει τους ευρωσκεπτικιστές στα γερμανικό, ολλανδικό και φινλανδικό κοινοβούλια. Αναμφιβόλως ήταν ένας συμβιβασμός που αποδιδει πολιτικά. Αλλά ειναι εις βάρος της διαχειρισιμοτητας του χρέους. Ακόμη και πριν ξηρανθει το μελάνι σε αυτό το δεύτερο πακέτο, ένα τρίτο ελληνικό πακέτο μας γνέφει. Απλώς δεν είμαι σίγουρος, ποια θα ειναι η αντίδραση Γερμανων και Φινλανδων ευρωσκεπτικιστων όταν το ανακαλύψουν. Όσον αφορά στο δεύτερο ερώτημα: έχει κάνει η συμφωνία την ζωή καθόλου ασφαλέστερη για την Ισπανία και την Ιταλία; Η ιδέα της παροχής μεγαλύτερης ευελιξίας στο EFSF είναι καλη. Οι αλλαγές των κανόνων είναι μακράν οι πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της Συμφωνίας. Προς το παρόν, το EFSF μπορεί να χορηγήσει μόνο πιστώσεις. Βάσει των νέων κανόνων, θα είναι σε θέση να δράσει προληπτικως. Όπως και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θα έχει μια δυνατοτητα ευέλικτων γραμμων πιστώσεων. Θα είναι σε θέση να αγοράσει ομόλογα απο τις δευτερογενείς αγορές, και θα είναι σε θέση να ενεργει για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Θα μπορεί να ενεργει για οποιαδήποτε χώρα της ευρωζώνης, ακόμη και για εκείνες που δεν συμμετεχουν σε ενα συνηθισμένο πρόγραμμα στηριξεως του EFSF. Αλλά υπάρχει ενα ελαττωμα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν ύψωσε το ανώτατο όριο δανειοδοτήσεων του EFSF, ύψους € 440 δισ.. Είναι αρκετά μεγάλο για να διαχειρισθεί τα τρία περιφερειακα κρατη-πελατες του, αλλά όχι την Ισπανία και την Ιταλία. Μία διεύρυνση θα ήταν αναγκαία για να έχει η νεοαποκτηθείσα ευελιξία κάποια πρακτική χρήση. Εάν τα ιταλικά ομόλογα ευρεθούν και πάλιν υπό πίεση, πιστεύουμε πραγματικά ότι οι κερδοσκόποι θα πρέπει να φοβουνται ένα μηχανισμό σταθερότητας με οροφή δαπανών σταθερη και ορατώς συγκεκριμενη ; Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός EFSF παραμένει επίσης δεσμευμενος από τους δικούς του κανόνες λειτουργίας. Μπορεί να αρχίσει ένα πρόγραμμα αγορών ομολογων μόνον με την συμβουλή/προτροπή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, και απαιτεί ομόφωνη ψηφοφορία από τα μέλη του. Οι καλύτερες ειδήσεις αφορουν στην απόφαση για συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Είναι καλό ότι η Ευρωζώνη έχει καταληξει σε μια αποφαση σε αυτήν την ανιαρή συζήτηση. Οι όροι των διαφόρων προσφορών ανταλλαγής του χρέους εξακολουθούν να είναι φιλικοι προς τις τράπεζες, αλλά δεν είναι τόσο κυνικοί, όπως σε ωρισμένες από τις προηγούμενες προτάσεις. Σε αντίθεση με όσα εδήλωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα θα είναι ένα προτυπο/προσχημα για επικειμενες διασώσεις τραπεζων. Δεύτερα προγράμματα ενισχυσεως της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας είναι πιθανα. Οι βόρειοι Ευρωπαίοι θα απαιτησουν και πάλιν την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Τώρα που γνωριζουν πώς μπορεί να γίνει, θα θέλουν να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες και στο μέλλον. Η Συμφωνία της Πέμπτης 21ης Ιουλιου επετυχε να επιτρεψει να αποτραπεί μια επικείμενη κατάρρευση της ευρωζώνης. Αυτό είναι αναμφίβολα το μεγαλύτερο επίτευγμα της. Αλλά δεν πρέπει να γελιόμαστε. Θα επιτύχει μόνον εάν θα συνοδεύεται και από άλλες συμφωνίες, που θεραπευσουν τα κενά της. Οι νέοι κανόνες του EFSF θα είχαν καποιο νόημα, μόνον εαν οι μηχανισμοί διασωσεως θα επιτραπει να μετεξελιχθουν σε Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαχειρισμου Χρέους. Το δεύτερο πακέτο δανείων προς την Ελλάδα είναι μια χαρά, αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα τρίτο.
Όταν οι Ευρωπαίοι επιστρέψουν από τις διακοπές τους, θα εξακολουθούν να έχουν το ευρώ - και θα εξακολουθούν να έχουν την κρίση.

Wolfgang Münchau

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΝΙΚΗΤΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΠΑΛΗΣ ΗΤΑΝ Η κ. MERKEL

By Wolfgang Münchau
Δημοσιεύθηκε: 07:47 - 02/07/12

O Mario Monti αντιμετώπισε κατά πρόσωπο την Γερμανίδα καγκελλάριο και εκέρδισε την μάχη. Θα επιβιώσει μερικές εβδομάδες ή μήνες ακόμη στην πολιτική ζωή. Ήταν πολύ έξυπνο από μέρους του να απειλήσει με βέτο κάτι, που απεγνωσμένως ήθελε η Angela Merkel. Την εστρίμωξε. Ήταν ένα παράδειγμα κλασσικής ευρωπαϊκής διπλωματίας.

Ήταν όμως ένα θέαμα μόνον για το θεαθήναι. Αν κοιτάξουμε πίσω από τις κουρτίνες, θα 'δούμε ότι για την Ιταλία τουλάχιστον τίποτα δεν αλλάζει. Ο μηχανισμός σταθερότητας European Stability Mechanism είχε ήδη την δυνατότητα να αγοράζει ιταλικά ομόλογα στις ανοιχτές αγορές. Το εργαλείο υπήρχε, αλλά δεν εχρησιμοποιείτο. Οι αλλαγές που τώρα εσυμφωνήθησαν είναι ελάχιστες. Η Ιταλία και πάλιν πρέπει να υπογράψει μνημόνιο αλληλοκατανοήσεως και να υπόκειται στην τρόικα. Η διαδικασία θα είναι λιγότερο επιθετική και περισσότερο διακριτική, αλλά και πάλιν θα υπάρχει.

Το πραγματικό πρόβλημα με τις αγορές ομολόγων από τον ESM είχε να κάνει λιγότερο με τους κανόνες και περισσότερο με το συνολικό μέγεθος του μηχανισμού. Έχει δανειστική δυνατότητα 500 δισ. ευρώ και αυτό δεν έχει αλλάξει. Όσο και αν το στρέψουμε από εδώ και από εκεί, ο ESM απλώς δεν είναι αρκετά μεγάλος. Θα διαθέσει κεφάλαια στις ισπανικές τράπεζες, θα χρειασθεί να επαναχρηματοδοτήσει τα προγράμματα για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία και συντόμως θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα της Κύπρου και -ποιος ξέρει; - ίσως και της Σλοβενίας. Ένα πλήρες πρόγραμμα για την Ισπανία δεν έχει αποκλεισθεί. Δεν μπορώ να φαντασθώ, πώς θα ήταν δυνατόν να χωρέσουν κάτω από την ομπρέλλα και η Ισπανία και οι αγορές ιταλικών ομολόγων.

Ένα από τα μαθήματα των χρηματοοικονομικών κρίσεων είναι ότι τα μπαζούκας πρέπει να είναι μεγάλα για να είναι αποτελεσματικά. Αυτό εδώ δεν είναι. Όπως δεν ήταν το απενεργοποιημένο πλεον πρόγραμμα αγοράς χρεωγράφων της ΕΚΤ. Δεν αντιμετώπισε την κρίση γιατί η δέσμευση της ΕΚΤ ήταν αυστηρώς περιωρισμένη. Η ΕΚΤ εξόδεψε πλέον των 200 δισ. ευρώ σε εκείνο το πρόγραμμα, και πάλι δεν απέδωσε. Ο προϋπολογισμός του ESM μάλλον θα είναι μικρότερος.

Ο κ. Monti ίσως εξησφάλισε την σωστή συμφωνία από πολιτική άποψη, αλλά για να λυθεί το πρόβλημα του μεγέθους του ESM θα έπρεπε να είχε επιμείνει στην τραπεζική του αδειοδότηση. Με αυτήν ο ESM θα μπορούσε να μοχλεύσει το δανειστικό πλαφόν του σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα. Τώρα δεν θα μπορέσει να το κάνει.

Γι’ αυτό και πιστεύω ότι ο πραγματικός νικητής από την σύνοδο της περασμένης εβδομάδας δεν ήταν ο κ. Monti, αλλά η κ. Merkel τελικώς. Κατάφερε να κρατήσει αμετάβλητες τις γερμανικές υποχρεώσεις. Κάποιος θα πρέπει να μου εξηγήσει πώς γίνεται να μην έχουμε αλλαγή στις υποχρεώσεις της Γερμανίας ούτε στις πολιτικές της ΕΚΤ, και όμως η Ιταλία και η Ισπανία να θεωρούνται ασφαλέστερες απ’ όσο μία εβδομάδα πριν.

Η συμφωνία για την Ισπανία ήταν λίγο καλλίτερη - στα χαρτιά. Και αυτή όμως δεν είναι ό,τι δείχνει. Διακρίνω τρία εμπόδια:

1. Η υποχρέωση προσφοράς κεφαλαίων στις τράπεζες θα εξαρτάται από μια πολιτική συμφωνία για κοινή τραπεζική εποπτεία. Εκεί, η κ. Merkel θα μπορέσει να πάρει την εκδίκησή της. Πιστεύω ότι η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Ένα κοινό σύστημα για τις τράπεζες θα είναι μια πολύ μεγάλη συμφωνία, και αμφιβάλλω αν θα μπορούσε αυτό να προκύψει μέχρι τον Οκτώβριο.

2. Οι άμεσες τραπεζικές ανακεφαλαιοποιήσεις ίσως απαιτήσουν αλλαγή στην συμφωνία για τον μηχανισμό ESM. Γνωρίζω ότι είναι αμφιλεγόμενο θέμα. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι μπορούν να το καταφέρουν με ειδική ρύθμιση. Αλλά δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να επιτραπεί στον ESM να διαθέτει κεφάλαια απευθείας στις τράπεζες, ενόσω το καταστατικό του αναφέρει ρητώς ότι δανείζει κεφάλαια στα κράτη-μέλη γι' αυτόν τον σκοπό. Ο επικεφαλής της επιτροπής προϋπολογισμού του Bundestag (Γερμανικου Κοινοβουλίου) πιστεύει επίσης ότι θα χρειασθεί αλλαγή στη συνθήκη.

3. Ο νέος μηχανισμός περιορίζεται από τα ίδια όρια στον δανεισμό του ESM όπως και με τις αγορές ομολόγων. Πιστεύω ότι οι ισπανικές τράπεζες θα χρειασθούν εν τέλει πολύ περισσότερα από τα 100 δισ. ευρώ που διατίθενται γι' αυτό το πρόγραμμα, αν συνυπολογίσουμε τις επιπτώσεις του κραχ στην αγορά ακινήτων και την υποτίμηση. (Σημ. Μετ. Αλλοι ανεξάρτητοι εκτιμητές της Φιτς και της Μούντις υπολογίζουν περί τα 400 δισ. ευρώ.) Ο ESM πάσχει από σοβαρή υπερφόρτωση.

Όπως και να έχει, το πιο σημαντικό γεγονός της περασμένης εβδομάδας μάλλον δεν ήταν η συμφωνία της συνόδου, αλλά η δήλωση της κ. Merkel ότι δεν θα υπάρξουν ευρωομόλογα όσο ζει. Εκτιμώ ότι αυτή η δήλωση δείχνει ότι δεν παίρνει στα σοβαρά την πολιτική ενοποίηση. Η τακτική της μου θυμίζει τη «θεωρία της ενθρονίσεως» της δεκαετίας του 1980: η Bundesbank επέμενε ότι, η νομισματική ένωση θα είναι αποδεκτή μόνον όταν ολοκληρωθεί εντελώς η πολιτική ενοποίηση. Ήταν ακόμη ένας τρόπος για να λέγει «ποτέ». Πάντα υποπτευόμουν ότι όλες αυτές οι συζητήσεις για μακροπρόθεσμες λύσεις ίσως είναι κομπίνα. Τώρα μάλλον είμαι σίγουρος.

Αν η κ. Merkel έχει δίκαιο και δεν υπάρξουν ευρωομόλογα όσο ζει, η ευρωζώνη δεν θα επιβιώσει. Χωρίς ομόλογα ευρωζώνης ή αλλαγή στην πολιτική της ΕΚΤ, το χρέος της Ιταλίας και της Ισπανίας -και συνεπώς και η παραμονή στην ευρωζώνη- δεν είναι διαχειρίσιμο. Αυτό ίσχυε την περασμένη εβδομάδα όσο ισχύει και σήμερα.

ΠΗΓΗ: FT.com
ζεστη